Czy bojkot oleju palmowego ma sens?

Kwestia oleju palmowego nie jest czarno-biała

Olej palmowy to obok np. bezdomności czy zanieczyszczenia powietrza, tzw. “wicked problem” – zawiły problem złożony z tak wielu współzależnych czynników, że wydaje się nierozwiązywalny lub niezwykle trudny do rozwiązania.
A problem oleju palmowego będzie narastał: wg szacunków FAO – do roku 2050 popyt na ten surowiec potroi się. Niestety z uwagi na wymaganie klimatyczne, palmy olejowe można uprawiać tylko w konkretnej części świata, nie da się ich przenieść do Ameryki czy Francji.

Olej palmowy – kilka faktów:

• otrzymuje się go z miąższu i nasion owoców olejowca gwinejskiego;
• obecny jest w połowie produktów pakowanych (spożywczych, kosmetycznych, chemii gospodarczej);
• ponad 3/4 światowego oleju palmowego (nawet 85%) pochodzi z Malezji i Indonezji;
• w Polsce co roku spożywamy nawet 9,8 kg oleju palmowego na mieszkańca;
• w samej Indonezji (gdzie wartość eksportu oleju palmowego w 2021 sięgnęła 28.5 mld USD) w łańcuchu dostaw oleju palmowego pracuje 16 mln osób, z czego 3,78 mln to pracownicy plantacji.

Ciekawostka:
Surowy nierafinowany olej palmowy jest najbogatszym naturalnym źródłem karotenoidów i świetnym źródłem witaminy E; zawiera też fitosterole, skwalen, koenzym Q oraz witaminę K, fosfolipidy, flawonoidy. Niestety, nie jest używany na szeroką skalę: zdecydowana większość oleju palmowego to olej rafinowany.

Jak widać olej palmowy nie jest zły sam w sobie. Problemem staje się jego niezrównoważona produkcja, która prowadzi do szeroko pojętych zmian klimatu, w tym do:

• wycinania i wypalania lasów deszczowych;
• utraty siedlisk zagrożonych gatunków – olej palmowy uprawia się głównie w wąskim pasie okołorównikowym, gdzie wskaźnik różnorodności biologicznej jest bardzo wysoki, co zagraża m.in. takim gatunkom jak nosorożec sumatrzański, słoń sumatrzański, orangutan sumatrzański czy tygrys sumatrzański;
• osuszania torfowisk i erozji gleby;
• zanieczyszczenia powietrza, gleby i wody;
• zwiększonych emisji CO2.

Dlaczego zatem jest tak popularny?

Olej palmowy posiada pożądane przez producentów właściwości fizyczne i chemiczne: potrafi np. podwyższać temperaturę topnienia lodów albo sprawiać, że detergenty się pienią.

Jest ponadto:

• tani i wydajny: z 1 ha terenu możemy uzyskać nawet 4+ tony oleju palmowego i tylko około 1 tony oleju sojowego, rzepakowego, słonecznikowego czy kokosowego;
• dobrze miesza się z innymi olejami;
• działa jak naturalny koncentrat.

Wszystko to sprawia, że ciężko go zastąpić. Przykładowo do zastąpienia oleju palmowego innymi olejami potrzebowalibyśmy nawet 4x więcej gruntów.

Poniższe grafiki ilustrują potencjalne możliwości zastąpienia oleju palmowego innymi olejami.

Także pod względem powierzchni upraw, zastąpienie oleju palmowego innymi olejami byłoby… przynajmniej bardzo trudne.

Co zatem robić?

Rozwiązanie numer 1: wybierać olej certyfikowany

Najważniejszym system certyfikacji jest RSPO (ang. Roundtable on Sustainable Palm Oil). Tworzony przez ponad 5 tysięcy producentów, przetwórców, sprzedawców i NGOsy, określa zasady zrównoważonej produkcji oleju palmowego, zmniejszając deforestację nawet o 33%.

Certyfikowany nim olej palmowy spełnia szereg kryteriów, w tym przejrzystość procesu produkcji i przestrzeganie praw pracowników. Celem jest zminimalizowanie negatywnego wpływu hodowli palmy olejowej na środowisko naturalne. Niestety obecnie tylko 19% światowego oleju palmowego posiada certyfikat RSPO (choć liczba ciągle rośnie!). Do innych certyfikatów należą np. The Palm Oil Innovation Group (POIG) czy Palm Done Right.

Oczywiście pamiętajmy, że RSPO nie jest certyfikatem „idealnym”. Zarzuca się mu greenwashing, niedokładne audyty, opieszałość w karaniu przewinień, zatajanie informacji, zbyt niskie standardy, o czym więcej przeczytacie w raporcie „Kto pilnuje strażnika 2” (ang. “Who Watches the Watchman? 2”), wydanym przez Environmental Investigation Agency i Grassroots pod koniec 2019 roku.

Tymczasem w raporcie RSPO podsumowującym rok 2021 widzimy osiągnięcia – w tym wzrost konsumpcji certyfikowanego oleju czy zmniejszenie czasu rozpatrywania sprawy do 273 dni (kiedyś było to około 700). W opinii Komitetu Narodowego Holandii certyfikacja RSPO wykazała najlepsze wyniki w odniesieniu do ochrony różnorodności biologicznej.

Rozwiązanie numer 2: mniejsza i bardziej świadoma konsumpcja

Biorąc pod uwagę, że olej palmowy znajduje się w znacznej mierze w wysoko przetworzonej paczkowanej żywności, ograniczenie spożycia takich produktów wyjdzie na dobre nam i planecie (tu nieśmiało przypomina się dieta planetarna).
Jeśli możemy, wybierajmy produkty z certyfikatem – certyfikacja, chociaż wciąż nie jest perfekcyjna i wymaga progresu, jest dobrym kierunkiem dla biznesu, konsumentów i lokalnych społeczności. Jeśli musisz wybrać produkt z olejem palmowym, wybierz ten certyfikowany.
Do przygotowywania posiłków używajmy lokalnych olejów, takich jak rzepakowy czy słonecznikowy. Sprawdzajmy także składy kosmetyków i środków czystości.

Więcej o oleju palmowym posłuchasz tu:

Źródło:
https://www.ethicalconsumer.org/food-drink/rspo-criticisms-investigated?fbclid=IwAR1YbBFitNKOHFx3lpGqDv3jc2AQFMb4p6cfWtVLu0lJ9FqHyEAovCBGHBg
https://pl.wikipedia.org/wiki/Olej_palmowy 
https://wwf.panda.org/discover/our_focus/food_practice/sustainable_production/palm_oil/?
https://www.wwf.pl/sites/default/files/inline-files/Wp%C5%82yw%20konsumpcji%20oleju%20palmowego%20w%20Polsce%20na%20globalne%20%C5%9Brodowisko%20naturalne%20i%20analiza%20mo%C5%BCliwo%C5%9Bci%20jego%20zast%C4%85pienia%20przez%20inne%20oleje%20ro%C5%9Blinne.pdf
https://puls.edu.pl/nauka-i-badania-materia-y-prasowe/1-lutego-mi-dzynarodowy-dzie-bez-oleju-palmowego
https://www.statista.com/statistics/1095648/indonesia-palm-oil-export-value/
https://certifications.controlunion.com/en/how-do-i-apply-for-rspo-certification-a-step-by-step-approach
http://poig.org/
https://www.theguardian.com/news/2019/feb/19/palm-oil-ingredient-biscuits-shampoo-environmental
https://www.ed.ac.uk/sustainability/programmes-and-projects/supply-chains-and-investments/palm-oil
https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1704728114
https://www.researchgate.net/figure/Development-of-worlds-palm-oil-production-listed-from-1960-2020-Data-generated-from_fig1_349841000 https://ourworldindata.org/palm-oil#:~:text=84%25%20of%20global%20palm%20oil,Nigeria%2C%20Guatemala%2C%20and%20Ecuador.